DEVRİM

Sanayii devrimini 50lı yılların sonunda gerçekleştirmeye çalışan Türkiye, dönemin koşullarında ilk ve en önemli atılımın gerçekleştirmek için yüzde yüz yerli bir otomobil üretmeye karar verdi. Kısa sürede prototipleri yapılan Devrim isimli otomobil insanların zihinlerinde de devrim yaratmıştı. Türkiyenin kendi başına çivi bile üretemeyeceğini iddia edenler Devrim otomobili karşısında şaşkınlıklarını gizleyemediler. Kendi sanayisinin motor gücü haline gelmesi beklenen Devrim otomobiline karşı başlatılan karalama kampanyaları sonuç verdi. 29 Ekim 1961 günü Cumhurbaşkanı Cemal Gürseli Meclisten almaya gönderilen iki devrim arabasından birinin benzini bitince diğer gün bütün medya Ancak 100 metre gidebildi diyerek devrim arabasının üretilmemesi için elinden geleni yaptı. Dönemin İstanbul Teknik Üniversitesi Motor Kürsüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Necmeddin Erbakanın ilk defa gündeme taşıdığı yerli otomobil üretme fikri, zihinlerde devrim yaratarak başarıya ulaşmıştı.

Dört ay gibi kısa sürede 23 mühendis tarafından imal edilen ve daha sonra ayak oyunları ile seri üretimine başlanamayan Devrim otomobili olayından hemen sonra yerli sanayici İngiliz ve İtalyan dünya araba markaları ile pazarlıklar yaparak Türkiye´de hemen Anadol isminde yerli olmayan arabayı imal ettiler. Aradan geçen 45 yıla rağmen devrim üretildiği dönemde kendi mühendisimiz ve kendi sanayimiz açısından hala önemini korumaktadır. Devrimden sonra yüzde yüz yerli otomobil üretmek için birkaç gerişim olmuşsa da hiç biri seri üretime başlayamadı. Dünyaca ünlü dev araba firmaları ve Türkiyedeki uzantıları yerli sanayimizin gelişmesi ve yerli otomobilimizin olmasını engellemek için yaptıkları ayak oyunlarında başarıya ulaştı. Devrim otomobilinin yaptığı zihinsel devrim 2000li yıllarda da yerli, genç mühendisler ve yeni yerli sanayiciler ile tekrar gündeme gelmeye başlayacağı günü bekliyor…
Çok gizli mektup
Yıl 1961 askeri darbenin ardından bir yıl gibi kısa bir süre geçmiştir. Cemal Gürsel askeri yönetimi işbaşındadır ve Menderes idam edileli kısa süre olmuştur. Çeşitli firmalarda çalışan 23 tecrübeli Türk mühendisi, kendilerine gönderilen ayrı ayrı mektuplarla "Önemli bir konuyu görüşmek üzere" Ulaştırma Bakanlığına davet edilirler. Bu insanların bazıları yurt dışında görev yapmaktadır; ancak mesajı alan herkes "Devletin isteği başımız üstüne" diyerek işini gücünü bırakıp Ankaraya gelir. O yılın 16 Haziranında Bakanlıkta bir araya gelen mühendislere, bizzat Cemal Gürselden gelen "Çok gizli" damgalı bir emir okunacaktır: "Bu yılın Cumhuriyet bayramı törenlerinde halkımızın görüş ve takdirlerine sunulmak üzere, hem tasarımı hem de malzeme olarak tamamen yerli malı bir otomobil üretmenizi istiyorum" o gün orada bulunan 23 mühendis bu emri "Türk insanının makus talihine karşı bir meydan okuma" olarak algılarlar. En küçük bir tereddüt ya da endişe sergilenmeksizin derhal işe başlarlar.
Devrim bugün 45 yaşında
Yapılan toplantı sonucu görev Devlet Demir Yolları Fabrikalarının İşletmesine veriliyor ve bu amaçla 1 milyon 400 bin lira ödenek ayrılıyordu. Bu otomobilin 29 Ekim 1961 tarihine kadar yapılması isteniyordu. Toplantıda söz alanların çoğu, böyle bir projede seve seve çalışmaya hazır olduklarını, fakat böyle kısa bir sürede sonuç alınabileceğini sanmadıklarını söyledi, bir kısmı da bu projeye karşı çıktı. İtirazlara rağmen "Devrim"in yapımına başlandı ve parçaları yerli olan bu otomobillerden ilki, Ekim ayı ortalarında denenmeye hazır duruma getirildi.
Yolda araba cilası
Eskişehir Demiryolu fabrikasında bir yandan bu ilk otomobilin yol denemeleri sürdürülürken, bir yandan da Cumhurbaşkanı Cemal Gürsele sunulmak üzere ikinci otomobilin yapımının tamamlanmasına çalışılıyordu. İki numaralı olan siyah renkli devrimin son kaporta boyası ise 28 Ekim akşamı Karakurt treni ile Ankaraya getirilirken yapıldı. Buharlı lokomotiflerle çekilen trende, bacadan sıçraması muhtemel kıvılcımların otomobillere zarar vermemesi için benzin depoları boşaltıldı. Tren, sabaha karşı Ankaraya ulaştı. İki "Devrim" otomobili, Sıhhiyedeki Ankara Demiryolu Fabrikasına indirildi. Güvenlik için depolarına yalnızca birkaç litre benzin konuldu. Asıl ikmal, sabah Sıhhiyedeki benzin istasyonundan yapılacak, sonra da meclise gidilecekti. 29 Ekim sabahı, "Devrim"ler, motosikletli kalabalık bir trafik ekibinden oluşan eskortun arasında yola çıktı. Eskorttakiler, benzin alınacağından haberleri olmadığı için, benzin istasyonuna uğramadan yola devam etti. Meclisin önüne gelindiğinde durum anlaşıldı, acele getirilen benzin, 1 numaralı "Devrim"e konuldu. 2 numaralı "Devrim"e benzin konulacağı sırada, Cumhurbaşkanı Gürsel, Meclisin önüne gelmiş ve Anıtkabire gitmek üzere 2 numaralı Devrim otomobiline binmişti. Yola çıkıldı. Fakat 100 metre sonra motor durdu. Cemal Paşanın "Ne oluyor?" sorusuna, direksiyondaki yüksek mühendis Rıfat Serdaroğlu, "Paşam, benzin bitti" cevabını verdi. Cumhurbaşkanı Gürselden 1 numaralı "Devrim"e geçmesi rica edildi. Anıtkabire bu otomobille giden Gürsel ünlü "Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama Doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz" cümlesini söyledi. "Devrim" projesi, daha sonra nedeni açıklanmadan uygulamadan kaldırıldı.
Devrim şimdi müzede
1961de Eskişehir Demiryolu Fabrikasında üretilen, Türkiyenin ilk ve tek yerli otomobili "Devrim", Türkiye Lokomotif Motor Sanayii A.Ş. Müzesinde özel olarak yapılan camlı garajda sergileniyor. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. (TÜLOMSAŞ) Müzesinde, 1961 yılında 4 adet üretilen "Devrim" otomobillerinden sadece biri bugüne ulaştı. 7 Nisan 2002de özel olarak yapılan camlı garajda sergilenmeye başlanan "Devrim", halen çalışır durumda.
Erbakan´ın rolü
Dönemin genç profesörü Necmeddin Erbakanın 1956 yılında kurduğu Gümüş Motor Fabrikasında 850 işçi çalışmakta idi. Yılda yüzde yüz yerli 5000 dizel motoru yapılıyordu. Bu genç bilim adamı her şeye rağmen Gümüş Motorun devam etmesini, hatta Gümüş Motorun yerli araba üretmesini istiyordu.1960 yılında, Ankarada yapılan Sanayi kongresinde konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi Motor Kürsüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Necmeddin Erbakan, Türkiyenin kendi otomobilini yapabileceği fikrini ortaya attı. Bunun üzerine zamanın ihtilalcileri de, Eskişehir Demiryolları CER Fabrikasını Erbakanın emrine verdiler. Buradaki Türk mühendis ve işçilerle el ele veren Erbakan Türkiyenin ilk ve tek yüzde yüz yerli olan devrim arabasını üretmeyi başardı. Dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel ilk yerli otomobil için Erbakana söylediği şu sözler her şeyi ortaya koymaktadır. Gürsel;"Yerli arabamıza "Devrim" diyelim. Anlattığın hususlar Türk sanayii adına düşündürücü şeylerdir. Sizi tebrik ederim..."

Teknik özellikleri
Üretici marka: Eskişehir demiryolu fabrikası
Model adı: Devrim
Üretim yılı: 1961
Motor tipi: 10 Adet
Motor: 4 adet A4L tipi, 3 adet A4T tipi, 3 adet B3T tipi
Motor gücü: 50 HP
Silindir Sayısı: 4, Dört zamanlı
Silindir Çapı: 81 mm
Strok: 100 mm
Kompresyon: 6,8 : 1
Silindir Hacmi: 2070 cm3
Devir: 3600 d/dk